Wypracowanie
Wśród tematów maturalnych bardzo często zdarzają się takie, które wymagają napisania pracy o charakterze opisowym, której gatunek trudno nazwać. W praktyce szkolnej taka praca nazywa się wypracowaniem. Jej napisanie najczęściej polega na zilustrowaniu wskazanego w temacie problemu lub zagadnienia przykładami z literatury albo innych tekstów kultury. W zależności od tematu sprawdzane są różne umiejętności ucznia, np. analizowania utworu literackiego, jego interpretowania, charakteryzowania postaci, opiniowania utworu, problemu lub bohatera literackiego, wnioskowania. Sprawdzana jest także znajomość utworów literackich omawianych w szkole. Pisząc wypracowanie można wykazać się znajomością różnych tekstów kultury, jeśli temat to dopuszcza.
Ważne: charakterystyka postaci.
Często temat wymaga, byś odwołał się do kreacji bohatera. Dobrze wówczas wiedzieć, na czym polega charakterystyka postaci. Unikniesz wtedy pisania sloganów i powtarzania w wypracowaniu maturalnym frazesów.
Na wiedzę o bohaterze składa się:
- znajomość cech jego osobowości,
- umiejętność analizy zachowań, np.: stosunek do świata, innego człowieka, zrozumienie motywów postępowania, podejmowania decyzji,
- określenie systemu wartości,
- umiejętność analizy sposobu kreowania bohatera,
- rozumienie funkcji kreacji w utworze literackim.
- Sposób kreowania bohatera to np.:
- biografia bohatera,
- sytuacje, w których podejmuje ważne decyzje,
- język, którym się posługuje,
- relacje z innymi osobami,
- czyny,
- słowa, które wypowiada,
- wypowiedzi narratora na temat bohatera,
- wypowiedzi innych postaci występujących w utworze.
Ważne jest, abyś pamiętał, że rozróżniamy charakterystykę:
- bezpośrednią, kiedy informacje i opinie i cechach postaci są wyrażone wprost przez narratora;
- pośrednią, gdy o cechach osobowości bohatera odbiorca wnioskuje na podstawie jego czynów, zachowań, sposobu myślenia, mówienia, reakcji i opinii innych postaci.
Przede wszystkim zauważ, że:
- Są to tematy zawierające motyw literacki.
- Wskazany motyw należy zilustrować wybranymi przez siebie utworami.
- Poza motywem wskazanym w temacie nie masz żadnych ograniczeń dotyczących wyborów, mogą to być teksty spoza lektur szkolnych, może być literatura polska i obca.
- Liczy się trafność w doborze lektur, będzie ona oceniana (utwór powinien zawierać motyw wskazany w temacie).
- Znaczenie ma taki dobór utworów, który pokaże różne ujęcie motywu, utwory będą pochodzić z różnych epok, należeć do różnych rodzajów literackich (ta rozmaitość będzie oceniana).
- Są to tematy dotyczące najczęściej świata wartości, wymagające odwołania się do charakterystyki bohatera lub sposobu jego kreowania.
Przykładowe tematy z analizą
1. Motyw domu, z którego się odchodzi i do którego się powraca. Przedstaw różne obrazy domu i oceń jego wartość w życiu wybranych bohaterów.
- Wybierz utwory przedstawiające dom (rodzinę), opisz motyw występujący w utworze.
- Oceń znaczenie rodzinnego domu w życiu bohaterów literackich, np. jaki wpływ miał dom (rodzina) na kształtowanie się charakteru, poglądów, postaw bohatera.
2. Kariery polityczne i awanse społeczne w ujęciu pozytywnym i negatywnym. Przywołaj przykłady literackie i podejmij próbę ich wartościowania
- Wybierz bohaterów literackich, którzy zrobili karierę.
- Zdecyduj, którzy z nich po prostu robili karierę (np. Stanisław Wokulski), a którzy byli karierowiczami (np. Zenon Ziembiewicz, Teodor Bijakowski).
- Przedstaw i scharakteryzuj bohaterów i ich kariery.
- Oceń kariery z punktu widzenia wyznawanego przez siebie systemu wartości, przedstaw opinię o bohaterach.
3. Bunt jako wyraz niezgody na rzeczywistość. Odwołując się do wybranych tekstów literackich, zaprezentuj bohaterów, którzy bunt uznali za konieczność.
Sposób postępowania jest taki sam:
- Wybierasz, przedstawiasz, charakteryzujesz bohaterów, którzy uznali, że ich życie będzie szlachetne, pełne, jeżeli będą buntować się przeciwko złu (bo tylko w takich przypadkach bohater uznaje, że bunt jest koniecznością).
- Nie musisz oceniać ich postaw, ale możesz to zrobić.
4. Miasto - przestrzeń znacząca, miejsce destrukcji, szansa rozwoju... Jakie sensy nadała literatura temu motywowi?
Ten temat jest nieco inaczej zredagowany. Zauważ, że:
- Część 1. tematu kończy się wielokropkiem, to znaczy, że możesz ją uzupełnić.
- Część 2. to pytanie, na które masz odpowiedzieć.
- Wybierz utwory, których akcja rozgrywa się w mieście.
- Opisz, jak żyją ludzie w mieście, jakie są między nimi relacje
- Zastanów się, jaki wpływ ma miasto na bohaterów wybranych utworów literackich.
- Odpowiedz na pytanie zawarte w temacie (to będzie jednocześnie podsumowanie twoich opinii).
Opracowanie: eksperci Centralnej Komisji Egzaminacyjnej Małgorzata Burzyńska-Kupisz Lucyna Grabowska
Źródło: www.gazeta.pl
|
|
