Strona główna > Matecznik polonistyczny > Porady > Rozprawka

ROZPRAWKA

Rozprawka jest formą wypowiedzi pisemnej, w której piszący prezentuje stanowisko wobec określonego zagadnienia i uzasadnia je. Jest to więc wywód argumentacyjny zmierzający do uzasadnienia przyjętej tezy lub rozważenia określonego problemu

Etapy pracy nad rozprawką:

• analiza tematu,
• sformułowanie tezy, jeżeli nie została podana w temacie pracy, lub hipotezy,
• sformułowanie argumentów/kontrargumentów,
• dobór przykładów potwierdzających argumenty,
• sformułowanie końcowego wniosku.

Teza - to ogólne stwierdzenie zawierające pogląd/sąd na jakiś temat, sformułowane w postaci pewnika, np.:"Sensem życia jest dążenie do szczęścia", "Miłość jest największą wartością w życiu człowieka", "Świat zwycięski dla techniki jest przegrany dla wolności", "Reklama ma wartość artystyczną", "Świat współczesny jest 'globalną wioską' ".

Hipoteza - to ogólne sformułowanie zawierające pogląd nie w pełni uzasadniony; założenie wymagające sprawdzenia; przypuszczenie, np.: "Czy szczęście polega na pogodzeniu się z losem?", "Czy bestseller jest arcydziełem?", "Możliwe jest, że walka zbrojna jest jedyną drogą do uzyskania niepodległości".

Argument - wypowiedź o charakterze uogólnienia, potwierdzająca tezę.

Kontrargument - wypowiedź o charakterze uogólnienia, potwierdzająca tezę, obalająca sformułowane wcześniej argumenty.

Przykład jest faktem, konkretem potwierdzającym argument (w pracy maturalnej są to najczęściej przytoczone dzieła, bohaterowie, literackie wydarzenia).

Najprostsza kompozycja rozprawki:

Wstęp zawierający tezę - możesz go napisać na końcu, gdy już przemyślisz argumentację.
Rozwinięcie składające się z argumentów i przykładów potwierdzających argumenty. Każdy wprowadzony przez Ciebie argument powinien rozpoczynać kolejny akapit pracy. Pamiętaj o starannym komponowaniu każdego akapitu, na który składa się jeden argument i przykład lub przykłady. Każdy akapit powinien być spuentowany, czyli zakończony wyraźnym zamknięciem, konkluzją. Akapity zaznaczamy graficznie - większym wcięciem/marginesem.
Zakończenie - potwierdzenie przyjętej we wstępie tezy.

Kompozycja rozprawki nieco bardziej skomplikowana:
Wstęp zawierający hipotezę.
Rozwinięcie składające się z argumentów i kontrargumentów, z przykładów potwierdzających argumenty i kontrargumenty.
Zakończenie - sprecyzowanie własnego stanowiska po przeanalizowaniu za i przeciw. W zakończeniu możesz sformułować tezę, która będzie wnioskiem wynikającym z rozważań.

• Kolejne akapity muszą być ze sobą logicznie i formalnie powiązane tak, aby Twój wywód był spójny. Należy wiązać je ze sobą na zasadzie kontynuacji lub opozycji.
• Przypomnij spójniki i wyrażenia łączące, np.: taki, taki jak, tak właśnie, "to może służyć za...", możemy tu przywołać...", "jako przykład można wymienić..." itp.
• Pamiętaj, by nie nadużywać schematycznych sformułowań typu: "Innym argumentem jest...", "Następnym argumentem jest...", "Kolejnym argumentem jest..."

Praktyczna wskazówka: Charakterystyka bohatera, dzieje jego życia, streszczenie fabuły utworu - nie mogą być argumentami w twojej rozprawce, ale przykładami potwierdzającymi sformułowane przez Ciebie argumenty. Powinieneś w ogóle unikać streszczeń, a z utworu wybierać tylko to, co służy potwierdzeniu argumentu.

A teraz przykładowe tematy i wskazówki, jak je analizować, pisząc rozprawkę:

1. "Nie ma rozwoju bez nawiązania" (T. Burek). Uzasadnij, że istnieje nieustanny dialog między tekstami literackimi różnych epok.
Zauważ, że:

• Teza została przedstawiona za pomocą cytatu, a więc Ty jej nie formułujesz.
• Ważne jest tu polecenie: uzasadnij, czyli dobierz odpowiednie argumenty i przykłady - teksty, w których autorzy nawiązują do poprzednich epok.
• Nie polemizujesz z tezą, bo temat Ci na to nie pozwala.
• Powinieneś uwzględnić literaturę różnych epok.
• Pamiętaj, że utwory nawiązują do innych tekstów w różny sposób, np.: poprzez wspólny motyw, aluzję, stylizację, cytat.

• Zwróć uwagę na polecenie: wykaż.
• Nie polemizujesz z tezą: przeżycia osobiste pisarza mają wpływ na jego twórczość artystyczną, ale uzasadniasz ją.
• W toku argumentacyjnym odwołujesz do utworów mających wyraźnie charakter autobiograficzny, np.: autor jest bohaterem utworu, kreacja podmiotu lirycznego lub narratora zawiera elementy autobiograficzne.

• Nie polemizujesz z tematem, uzasadniasz tezę: ludzie mogą być solidarni i mogą angażować się w walkę ze złem.
• Zwróć uwagę, że możesz uwzględnić tylko teksty literackie powstałe po 1939 roku, czyli w czasie II wojny światowej i po wojnie oraz współczesne, oczywiście nie tylko te, które omawiałeś na lekcji.
• Pamiętaj, że zło to nie tylko wojna.

• Tu masz wybór: możesz potwierdzić tezę lub ją odrzucić.
• Nie formułuj własnej tezy, lecz wykaż np. dlaczego nie akceptujesz poglądu wyrażonego w słowach Szczepańskiego.
• Nie musisz odwoływać się do tekstów autora cytatu.
• W temacie zostało użyte sformułowanie: własne doświadczenia. Są to Twoje przemyślenia i obserwacje.

• To jest temat, który także pozwala Ci napisać rozprawkę.
• Sąd rozpoczynający temat jest luźno związany z problemem zawartym w pytaniu.
• Wielokropek na końcu pytania sugeruje, że jest to myśl nieskończona i możesz ją uzupełnić.
• Sposób sformułowania pytania zawiera sugestię dotyczącą Twojej odpowiedzi. Powinieneś odwołać się do kreacji bohaterów.
• Dalsze wymagania stawiane Twojej odpowiedzi zawarte są w poleceniu, w którym pojawia się słowo rozważ.
• Rozważ oznacza: przemyśl, zbierz argumenty za i przeciw.
• Polecenie: rozważ sugeruje, byś we wstępie sformułował hipotezę, a w rozwinięciu przedstawił argumenty, kontrargumenty i przykłady.

Musisz spełnić jeszcze jeden warunek: bohaterowie, do których kreacji się odwołasz, powinni reprezentować utwory z trzech rodzajów literackich: liryki, epiki i dramatu.

Opracowanie: eksperci Centralnej Komisji Egzaminacyjnej Małgorzata Burzyńska-Kupisz Lucyna Grabowska
Źródło: www.gazeta.pl