ROZPRAWKA
Rozprawka jest formą wypowiedzi pisemnej, w której piszący prezentuje stanowisko wobec określonego zagadnienia i uzasadnia je. Jest to więc wywód argumentacyjny zmierzający do uzasadnienia przyjętej tezy lub rozważenia określonego problemu
Etapy pracy nad rozprawką:
- analiza tematu,
- sformułowanie tezy, jeżeli nie została podana w temacie pracy, lub hipotezy,
- sformułowanie argumentów/kontrargumentów,
- dobór przykładów potwierdzających argumenty,
- sformułowanie końcowego wniosku.
Teza - to ogólne stwierdzenie zawierające pogląd/sąd na jakiś temat, sformułowane w postaci pewnika, np.:"Sensem życia jest dążenie do szczęścia", "Miłość jest największą wartością w życiu człowieka", "Świat zwycięski dla techniki jest przegrany dla wolności", "Reklama ma wartość artystyczną", "Świat współczesny jest 'globalną wioską' ".
Hipoteza - to ogólne sformułowanie zawierające pogląd nie w pełni uzasadniony; założenie wymagające sprawdzenia; przypuszczenie, np.: "Czy szczęście polega na pogodzeniu się z losem?", "Czy bestseller jest arcydziełem?", "Możliwe jest, że walka zbrojna jest jedyną drogą do uzyskania niepodległości".
Argument - wypowiedź o charakterze uogólnienia, potwierdzająca tezę.
Kontrargument - wypowiedź o charakterze uogólnienia, potwierdzająca tezę, obalająca sformułowane wcześniej argumenty.
Przykład jest faktem, konkretem potwierdzającym argument (w pracy maturalnej są to najczęściej przytoczone dzieła, bohaterowie, literackie wydarzenia).
Najprostsza kompozycja rozprawki:
Wstęp zawierający tezę - możesz go napisać na końcu, gdy już przemyślisz argumentację.
Rozwinięcie składające się z argumentów i przykładów potwierdzających argumenty. Każdy wprowadzony przez Ciebie argument powinien rozpoczynać kolejny akapit pracy.
Pamiętaj o starannym komponowaniu każdego akapitu, na który składa się jeden argument i przykład lub przykłady. Każdy akapit powinien być spuentowany, czyli zakończony wyraźnym zamknięciem, konkluzją. Akapity zaznaczamy graficznie - większym wcięciem/marginesem.
Zakończenie - potwierdzenie przyjętej we wstępie tezy.
Kompozycja rozprawki nieco bardziej skomplikowana:
Wstęp zawierający hipotezę.
Rozwinięcie składające się z argumentów i kontrargumentów, z przykładów potwierdzających argumenty i kontrargumenty.
Zakończenie - sprecyzowanie własnego stanowiska po przeanalizowaniu za i przeciw. W zakończeniu możesz sformułować tezę, która będzie wnioskiem wynikającym z rozważań.
- Kolejne akapity muszą być ze sobą logicznie i formalnie powiązane tak, aby Twój wywód był spójny. Należy wiązać je ze sobą na zasadzie kontynuacji lub opozycji.
- Przypomnij spójniki i wyrażenia łączące, np.: taki, taki jak, tak właśnie, "to może służyć za...", możemy tu przywołać...", "jako przykład można wymienić..." itp.
- Pamiętaj, by nie nadużywać schematycznych sformułowań typu: "Innym argumentem jest...", "Następnym argumentem jest...", "Kolejnym argumentem jest..."
Praktyczna wskazówka: Charakterystyka bohatera, dzieje jego życia, streszczenie fabuły utworu - nie mogą być argumentami w twojej rozprawce, ale przykładami potwierdzającymi sformułowane przez Ciebie argumenty. Powinieneś w ogóle unikać streszczeń, a z utworu wybierać tylko to, co służy potwierdzeniu argumentu.
A teraz przykładowe tematy i wskazówki, jak je analizować, pisząc rozprawkę:
1. "Nie ma rozwoju bez nawiązania" (T. Burek). Uzasadnij, że istnieje nieustanny dialog między tekstami literackimi różnych epok.
Zauważ, że:
- Teza została przedstawiona za pomocą cytatu, a więc Ty jej nie formułujesz.
- Ważne jest tu polecenie: uzasadnij, czyli dobierz odpowiednie argumenty i przykłady - teksty, w których autorzy nawiązują do poprzednich epok.
- Nie polemizujesz z tezą, bo temat Ci na to nie pozwala.
- Powinieneś uwzględnić literaturę różnych epok.
- Pamiętaj, że utwory nawiązują do innych tekstów w różny sposób, np.: poprzez wspólny motyw, aluzję, stylizację, cytat.
2. Wykaż prawdziwość sądu, że przeżycia osobiste pisarza mają wpływ na jego twórczość artystyczną.
- Zwróć uwagę na polecenie: wykaż.
- Nie polemizujesz z tezą: przeżycia osobiste pisarza mają wpływ na jego twórczość artystyczną, ale uzasadniasz ją.
- W toku argumentacyjnym odwołujesz do utworów mających wyraźnie charakter autobiograficzny, np.: autor jest bohaterem utworu, kreacja podmiotu lirycznego lub narratora zawiera elementy autobiograficzne.
3. Uzasadnij, odwołując się do utworów powstałych po roku 1939, słuszność tezy, iż ludzie mogą być solidarni i mogą angażować się w walkę ze złem.
- Nie polemizujesz z tematem, uzasadniasz tezę: ludzie mogą być solidarni i mogą angażować się w walkę ze złem.
- Zwróć uwagę, że możesz uwzględnić tylko teksty literackie powstałe po 1939 roku, czyli w czasie II wojny światowej i po wojnie oraz współczesne, oczywiście nie tylko te, które omawiałeś na lekcji.
- Pamiętaj, że zło to nie tylko wojna.
4. "Człowiek sam dla siebie nie może być wystarczającym źródłem nieomylnych kryteriów" - potwierdź lub obal tezę Jana Józefa Szczepańskiego, odwołując się do wybranych utworów literackich i własnych doświadczeń.
- Tu masz wybór: możesz potwierdzić tezę lub ją odrzucić.
- Nie formułuj własnej tezy, lecz wykaż np. dlaczego nie akceptujesz poglądu wyrażonego w słowach Szczepańskiego.
- Nie musisz odwoływać się do tekstów autora cytatu.
- W temacie zostało użyte sformułowanie: własne doświadczenia. Są to Twoje przemyślenia i obserwacje.
5. Błądzenie jest rzeczą ludzką. Czy wina i kara wpisane w doświadczenia bohaterów literackich mogą być przestrogą, pouczeniem...? Rozważ problem. Odwołaj się do tekstów należących do różnych rodzajów literackich.
- To jest temat, który także pozwala Ci napisać rozprawkę.
- Sąd rozpoczynający temat jest luźno związany z problemem zawartym w pytaniu.
- Wielokropek na końcu pytania sugeruje, że jest to myśl nieskończona i możesz ją uzupełnić.
- Sposób sformułowania pytania zawiera sugestię dotyczącą Twojej odpowiedzi. Powinieneś odwołać się do kreacji bohaterów.
- Dalsze wymagania stawiane Twojej odpowiedzi zawarte są w poleceniu, w którym pojawia się słowo rozważ.
- Rozważ oznacza: przemyśl, zbierz argumenty za i przeciw.
- Polecenie: rozważ sugeruje, byś we wstępie sformułował hipotezę, a w rozwinięciu przedstawił argumenty, kontrargumenty i przykłady.
Musisz spełnić jeszcze jeden warunek: bohaterowie, do których kreacji się odwołasz, powinni reprezentować utwory z trzech rodzajów literackich: liryki, epiki i dramatu.
Opracowanie: eksperci Centralnej Komisji Egzaminacyjnej Małgorzata Burzyńska-Kupisz Lucyna Grabowska
Źródło: www.gazeta.pl
|
|