![]() |
|
Strona główna > Matecznik polonistyczny > Porady > Przecinki |
Przecinki w zdaniach złożonych1. Wypowiedzenia złożone połączone bezpośrednio (bez spójników) oddziela się zawsze przecinkiem lub myślnikiem. Są to na ogół zdania współrzędne, rzadko - podrzędne.
2. W wypadku spójnikowych zdań złożonych współrzędnie rozstrzyga charakter połączenia i spójnika. Rozdziela się przecinkiem wypowiedzenia przeciwstawne (najczęstsze spójniki: ale, lecz, a, jednak, natomiast, zaś), wynikowe (więc, dlatego, -zatem, przeto), synonimiczne (czyli, to jest, to znaczy).
Nie rozdziela się przecinkiem wypowiedzeń łącznych (najczęstsze spójniki: i, oraz, tudzież), rozłącznych (spójniki albo, lub, bądź, czy),wyłączających (spójniki ani, ni).
Jeżeli jednak te spójniki powtarzają się na początku zdań współrzędnych, przed powtórzonym spójnikiem umieszcza się przecinek.
Bywają też takie wypowiedzenia złożone, w których spójniki typu i, albo, ani występują po zdaniu (członie) wtrąconym. Wówczas przecinek (lub myślnik) umieszcza się przed tymi spójnikami, ponieważ całe wtrącenie trzeba ująć w dwa znaki interpunkcyjne.
3. W wypowiedzeniu złożonym podrzędnie oddziela się zdanie podrzędne od zdania nadrzędnego. I to bez względu na pozycję części podrzędnej: po zdaniu nadrzędnym, przed zdaniem nadrzędnym, w środku części nadrzędnej.
4. Przepis powyższy dotyczy także wypowiedzeń złożonych podrzędnie z imiesłowowym równoważnikiem zdania (imiesłowy zakończone na -ąc, -wszy, -łszy rozwinięte dodatkowymi określeniami).
Nie oddziela się jednak tych imiesłowów (w pozycji na początku albo na końcu zdania) od sąsiednich wyrazów, jeśli nie towarzyszą im dodatkowe określenia*.
Taki przepis obowiązuje dotychczas. Jednakże według zaleceń Komisji Kultury Języka Komitetu Językoznawstwa PAN (z roku 1993) oddziela się przecinkiem lub wydziela się przecinkami każdy imiesłów na -ąc, -łszy, -wszy - także bez dodatkowych określeń.
Zawsze stawia się jednak przecinek, jeżeli jego brak zmieniłby znaczenie całego zdania.
Nie oddziela się przecinkiem imiesłowowego równoważnika zdania, jeżeli występuje on bezpośrednio po spójniku lub zaimku.
Jeżeli w wypowiedzeniu złożonym występuje kilka imiesłowowych równoważników zdania nie połączonych spójnikami, to równoważniki te oddziela się przecinkiem.
5. Wypowiedzenia nietypowe. Spójnik współrzędny a łączy wypowiedzenia przeciwstawne, łączne oraz niektóre inne. Bez względu na jego funkcję stawia się przed nim przecinek.
Spójnik współrzędny i może nie mieć charakteru czysto łącznego, lecz raczej wynikowy. Wówczas można go oddzielić przecinkiem lub myślnikiem.
Spójniki łączne, rozłączne lub wyłączające tworzą niekiedy z innymi wyrazami połączenia o charakterze wtrąconych uzupełnień, np. i to, albo raczej, lub raczej, czy raczej, albo lepiej, ani też, ani nawet, czy może. Przed takimi połączeniami stawia się przecinek.
Zasada stosowania przecinka przed powtarzanymi spójnikami współrzędnymi nie dotyczy wypowiedzeń, w których spójniki i, albo, ani itp. łączą, rozłączają lub wyłączają człony nierównorzędne, tzn. dwa zdania i dwie części zdania.
Analiza składniowa tych zdań pokazuje, że w dwóch pierwszych przykładach pierwszy wskaźnik zespolenia (i, lub) łączy dwa zdania, powtórzony spójnik zaś łączy dwie części zdania (szybko i celnie; do kina lub do cyrku). W trzecim wypowiedzeniu pierwsze czy ma charakter pytajny i wiąże dwa zdania, drugie ma wartość spójnika i łączy dwie przydawki. |
|
Do góry strony | |
|